Kaçakçılık suçları, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında ele alınmıştır. Kaçakçılık suçları ithalat kaçakçılığı ve ihracat kaçakçılığı olarak 2 ana bölümde ele alınmıştır.
Gümrüklenmiş Değer Nedir?
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 2/b maddesi gereğince gümrüklenmiş değer; ithal eşyalar için CIF kıymeti ile gümrük vergilerinin toplamını, ihraç eşyaları için FOB kıymeti ile gümrük vergilerinin tamamını ifade eder.
Gümrük Vergileri Nelerdir?
Gümrük vergisi eşyanın ithali veya ihracına bağlı olarak uygulanan vergiler ile diğer malî yükümlülükleri ifade eder. Gümrük vergileri, gümrük idaresi veya başka idareler tarafından belirlenen vergiler olabilir. Dolayısıyla gümrük vergileri tek başına gümrük vergisinden ibaret olmayıp ayrıca KDV, ÖTV, telafi edici vergiler de gümrük vergileri kapsamına girmektedir.
CIF (COST- INSURANCE- FREIGHT): Yabancı menşeli eşyanın ithalatında mal bedeline sigorta masrafı ve nakliye giderlerinin ilave edildiğini gösteren bir teslim şeklidir.
CIF KIYMET: Eşya bedeli, sigorta ücreti ve navlun ücretinin toplamına denir.
FOB (FREE ON BOARD): Eşyanın, alıcı ile satıcı arasındaki sözleşme gereği, teslim yeri olarak belirlenen yükleme limanında teslim edilmesini ifade eder.
A. İthalat Kaçakçılığı Suçları
1. Eşyayı Gümrük İşlemlerine Tabi Olmaksızın İthal Etme
Eşyayı, gümrük işlemlerine tabi olmaksızın ithal etme suçu Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 3/1. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu suçun oluşumunda eşyanın gümrük işlemlerine tabi olmaksızın ülkeye sokulması halinde bu suçu işleyenlere 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve 10.000 güne kadar adli para cezası verilmektedir. Büyükçekmece Avukat
Ancak eşyanın gümrük kapıları dışından ülkeye sokulması halinde verilecek ceza 1/3’ten yarısına kadar artırılmaktadır.
Kanun maddesinin daha iyi anlaşılabilmesi için gümrük işlemlerinin ne olduğuna kısaca değinmek gerekir. Gümrük işlemleri yurt içinden yurt dışına gidecek veya yurt dışından ülkeye gelecek eşya ile ilgili olarak Gümrük Kanunu ve ilgili mevzuatlar tarafından öngörülen beyanlar ve gümrük idaresince yapılan kontrolleri tamamını ifade etmektedir. Bu işlemler yapılmadan ülkeye kaçakçılığa konu eşyanın gelmesi halinde Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu md. 3/1 kapsamında ceza verilmektedir. Ancak yukarıda değinildiği üzere kaçakçılığa konu eşya gümrük kapılarından değil de deniz ya da kara yoluyla başka şekilde ülkeye sokuluyorsa ceza 1/3 oranında artırılır.
Bu suçlarda dava zamanaşımı süresi olayın işlendiği tarihten itibaren 8 yıldır.
2. Eşyayı Aldatıcı İşlem Ve Davranışlarla Gümrük Vergileri Ödemeden İthal Etme Büyükçekmece Avukat
Kanun gereği eşyayı, aldatıcı işlem ve davranışlarla gümrük vergileri kısmen veya tamamen ödenmeksizin ülkeye sokan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
5607 sayılı Kanun’un 2014 yılında yapılan değişikliğiyle “sahte belge” ibaresi “aldatıcı işlem davranışlar” olarak değiştirilmiştir. Böylece suç kapsamına giren fillerin genişletilmesi yoluna gidilmiştir. Bu kapsamda gümrük vergilerinin kısmen veya tamamen ödenmemesi amacıyla sahte belge düzenlenmesi veya aldatıcı işlem veya davranışlarda bulunması halinde fail hakkında bu madde uyarınca ceza verilmesi yoluna gidilmektedir. Bu madde ağırlıklı olarak resmi belgede sahtecilik ve özel belgede sahtecilik yapılması halinde uygulanmaktadır. Büyükçekmece Avukat
Resmi belge; kamu görevlisinin görevin yapılmasına ilişkin düzenlediği belgeleri kapsamaktadır. Buna karşın özel belge; resmi belge dışında kalan ancak hukuken sonuç doğuran ve bir hakkın doğumuna yarayan belgelerdir.
3. Transit Rejim Çerçevesinde Taşınan Eşyayı Gümrük Bölgesinde Bırakma Büyükçekmece Avukat
Transit rejimi çerçevesinde taşınan serbest dolaşımda bulunmayan eşyayı, rejim hükümlerine aykırı olarak gümrük bölgesinde bırakan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Kanun’un bu maddesinin daha iyi anlaşılabilmesi için transit rejim, serbest dolaşım ve gümrük bölgesi kavramlarının açıklanmasında fayda görülmektedir. Büyükçekmece Avukat
Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya Nedir? Gümrük Kanunu md. 3/6’da düzelenmiş olmakla genel anlamda Türkiye gümrük bölgesine usule ve kanuna uygun şekilde ithal edilmiş eşya anlamına gelmektedir. Dolayısıyla serbest dolaşımda olmayan eşya da Türkiye gümrük bölgesine girememiş eşyayı ifade eder.
Transit Rejim Nedir? Transit rejim, Gümrük Kanunu’nun 84. vd. maddelerinde düzenlenmiş olmakla genel itibariyle serbest dolaşımda bulunmayan eşyaların gümrük vergilerine tabi tutulmadan taşınmasına imkân veren bir gümrük rejimidir.
Türkiye Gümrük Bölgesi Nedir? Gümrük Kanunu md. 2’de düzenlenmiş olmakla madde gerekçesinde Türkiye karasuları, iç suları ve hava sahasının gümrük bölgesine dahil olduğu ifade edilmiştir. Bu nedenle Türkiye gümrük bölgesi Türkiye topraklarının tamamıdır.
4. Geçici İthalat Ve Dahilde İşleme Rejimi Çerçevesinde Getirilen Eşyayı Yurt Dışına Çıkarmış Gibi İşlem Yapma
Belli bir amaç için kullanılmak veya işlenmek üzere ülkeye geçici ithalat ve dahilde işleme rejimi çerçevesinde getirilen eşyayı, hile ile yurt dışına çıkarmış gibi işlem yapan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Kanunun bu maddesinde iki ayrı fiilden kaynaklı suçlar düzenlenmiştir.
İlki; belli bir amaç için kullanılmak üzere geçici olarak ithal edilen eşyanın ithal amacı gerçekleşmesine rağmen hile ile yurt dışına çıkarılmış gibi gösterilmesidir.
İkincisi; dahilde işleme rejimi hükümleri doğrultusunda işlenip tekrar yurt dışına satılması gereken eşyanın yurt dışına gönderilmemesine rağmen hile ile yurt dışı edilmiş gibi gösterilmesidir.
Bu madde kapsamında ithal edilen eşyanın vergileri gümrük müdürlüğünce tahsil edilir ya da teminata bağlanır. Yurt dışı işlemlerinin yapılmasından sonra teminatlar veya vergiler iade alınır. Yurt dışı yapılmamış olunmasına rağmen yurt dışı yapılmış gibi gümrük vergilerinin iadesi talebi bu suç kapsamındadır. Büyükçekmece Avukat
5. Kaçak Eşyayı Bu Özelliğini Bilerek Ve Ticari Amaçla Satın Alma, Satışa Arz Etme, Satma, Taşıma Veya Saklama Büyükçekmece Avukat
Birinci ila dördüncü fıkralarda tanımlanan fiillerin işlenmesine iştirak etmeksizin, bunların konusunu oluşturan eşyayı, bu özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın alan, satışa arz eden, satan, taşıyan veya saklayan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Kanunun bu maddesinde önceki fıkralarda belirtilen suçlara iştirak etmemek önem arz etmektedir. Belirtilen suçlara iştirak halinde iştirak edenler suçun faili olarak yargılanmaktadır.
Yargıtay kararları ışığında satın alan, satışa arz eden, satan, taşıyan ve saklayan kavramlarının açıklanmasında fayda bulunmaktadır. Buna göre,
Satın alan; kaçak eşyayı kar amacı güderek satın alıp başkasına satacak kişiyi,
Satışa arz eden; kaçak eşyayı ticari amaçla satmak için işyerinde sergileyen kişiyi,
Satan; kaçak eşyayı ticari amaçla başka birine devreden kişiyi,
Taşıyan; kaçak eşyayı bu özelliğini bilerek başka yere götüren nakliyeciyi,
Saklayan; kaçak eşyayı menfaat karşılığında ve bu özelliğini bilerek evinde veya hakimiyetinde bulunduğu başka bir yerde bulunduran kişiyi ifade eder.
Kanunun bu maddesinde düzenlenen suçun oluşabilmesi için ticari amaç zorunluluğu bulunmaktadır. Kullanım amacıyla kaçak eşyayı bulundurmak bu madde kapsamında suç değildir. Ancak Kabahatler Kanunu kapsamında yaptırımı bulunmaktadır. Büyükçekmece Avukat
6. İthal Edilen Eşyayı İthal Amacı Dışında Başka Bir Kullanıma Tahsis Etme, Satma, Devretme, Satın Alma Kabul Etme
Özel kanunları gereğince gümrük vergilerinden kısmen veya tamamen muaf olarak ithal edilen eşyayı, ithal amacı dışında başka bir kullanıma tahsis eden, satan veya devreden ya da bu özelliğini bilerek satın alan veya kabul eden kişi altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Bu suçun oluşabilmesi için eşyanın gümrük vergilerinden kısmen veya tamamen muaf olması gerekmektedir. Hangi eşyaların gümrük vergilerinden tamamen muaf olduğu Gümrük Kanunu md. 167’de belirtilmiştir.
7. İthali Kanun Gereği Yasak Olan Eşyayı Ülkeye Sokma, Satın Alma, Satışa Arz Etme, Satma, Taşıma, Saklama
İthali kanun gereği yasak olan eşyayı ülkeye sokan kişi, fiil daha ağır bir cezayı gerektiren suç oluşturmadığı takdirde, iki yıldan altı yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. İthali yasak eşyayı, bu özelliğini bilerek satın alan, satışa arz eden, satan, taşıyan veya saklayan kişi, aynı ceza ile cezalandırılır.
Bu suç türünde önemli olan bir husus da sanığın eyleminin daha ağır cezayı gerektiren bir suç oluşması halinde daha ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı yargılama yapılmakta olup bu suç kapsamında yargılama yapılamaz.
B. İhracat Kaçakçılığı Suçları
1. İhracı Kanun Gereği Yasak Olan Eşyayı Türkiye’den İhraç Etme
İhracı kanun gereği yasak olan eşyayı ülkeden çıkaran kişi, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Kanun madde metninden anlaşılacağı üzere ihraç yasağının kanun gereği yasaklanmış olması gerekmektedir. Öyle ki yönetmelik, tüzük gibi idari işlemlerle yasaklanmış olması halinde bu suç kapsamında cezalandırma yapılamaz. Ancak kaçakçılık kabahatleri uyarınca cezalandırma yoluna gidilebilir.
Bu suç türünde de sanığın eyleminin daha ağır cezayı gerektiren bir suç oluşması halinde daha ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı yargılama yapılmakta olup bu suç kapsamında yargılama yapılamaz. Büyükçekmece Avukat
İhracı Yasak Eşyalar Nelerdir?
İhracı yasak eşya; genellikle kullanılması, yapılması, taşınması, bulundurulması, satılması veya satın alınması esasen suç teşkil eden eşya ya da böyle olmakla beraber, belirli bir kanun hükmünce Türkiye’ye ihracı yasaklanmış herhangi bir eşyadır. Bu tip mallarda fail gümrük vergisini ödemek istese dahi buna izin verilmeyeceğinden beyanda bulunmanın da herhangi bir değeri bulunmamaktadır.
2. Teşvik, Sübvansiyon Veya Parasal İadelerden Yararlanmak Amacıyla İhracat Gerçekleşmediği Hâlde Gerçekleşmiş Gibi Gösterme (Hayali İhracat)
Hayali ihracat olarak bilinen bu suç türü kaçakçılık suçlarında en çok karşılaşılan suç türü olarak karşımıza çıkmaktadır.
İlgili kanun hükümlerine göre teşvik, sübvansiyon veya parasal iadelerden yararlanmak amacıyla ihracat gerçekleşmediği hâlde gerçekleşmiş gibi gösteren ya da gerçekleştirilen ihracata konu malın cins, miktar, evsaf veya fiyatını değişik gösteren kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Beyanname ve eki belgelerde gösterilen ile gerçekte ihraç edilen eşya arasında yüzde onu aşmayan bir fark bulunması halinde, sadece 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır. Büyükçekmece Avukat
Bu suç iki farklı türde gerçekleşebilir. Bunlar;
- İlgili kanun hükümlerine göre teşvik, sübvansiyon veya parasal iadelerden yararlanmak amacıyla ihracat gerçekleşmediği hâlde gerçekleşmiş gibi göstermek,
- İlgili kanun hükümlerine göre teşvik, sübvansiyon veya parasal iadelerden yararlanmak amacıyla gerçekleştirilen ihracata konu malın cins, miktar, evsaf veya fiyatını değişik göstermek.
Görüleceği üzere her iki suç türünde de asıl amacın teşvik, sübvansiyon, KDV iadesi gibi parasal iadelerden yararlanma amacı taşıması gerekmektedir. Bu noktada önemli olan husus, suç kasten işlenen suçlar kapsamında yer almaktadır. Öyle ki bu suçun taksirle işlenmesi mümkün değildir.
Hayali ihracat olarak tanımlanan bu suç türünde Yargıtay, verdiği kararlarda ihraç yapıldığı belirtilen ülkede ihraca ilişkin işlemlerin yapıldığı bir şirketin olup olmadığı, varsa da bu şirketin Türk şirketiyle ticari ilişkilerinin olup olmadığının sorgulanması gerektiğini belirtmektedir.
Hayali ihracat suçu, gümrük beyannamelerinde veya başkaca belgelerde değişiklik yapılmadan işlenebilecek suç türlerinden değildir. Bu nedenle de hayali ihracat suçu ile beraber evrakta sahtecilik suçu kapsamında sanığın cezalandırılması gerekip gerekmediği tartışılmaktadır. Doktrinde bazı görüşler evrakta sahtecilik olmadan hayali ihracat suçunun gerçekleşmesi imkanı olmadığından ve evrakta sahtecilik suçunun, hayali ihracat suçunun bir parçası olması nedeniyle sadece hayali ihracat suçundan dolayı cezalandırılma yoluna gidilmesi gerektiği belirtilmektedir. Ancak 5607 sayılı Kanun’un 4/5 maddesi bu görüşlerin önüne geçerek suçun oluşumunda ayrıca belgede sahtecilik suçu varsa hem evrakta sahtecilik ve hem hayali ihracattan dolayı cezalandırılma yoluna gidilmesi gerektiğini belirtmiştir. Büyükçekmece Avukat
Bu suçta ayrıca; beyanname ve eki belgelerde gösterilen ile gerçekte ihraç edilen eşya arasında yüzde onu aşmayan bir fark bulunması halinde, 5607 sayılı Kanundan değil 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümlerine göre işlem yapılmalıdır.
C. KAÇAKÇILIK SUÇLARINDA ETKİN PİŞMANLIK
Kaçakçılık suçlarında etkin pişmanlığa ilişkin hükümler 5607 sayılı Kanun’un 5. Maddesinde düzenlenmiştir. 5. Madde gereğince;
Yukarıda tanımlanan suçlardanbirine iştirak etmiş olan kişi; resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, fiili, diğer failleri ve kaçak eşyanın saklandığı yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin, faillerin yakalanmasını veya kaçak eşyanın ele geçirilmesini sağlaması halinde cezalandırılmaz. Haber alındıktan sonra fiilin bütünüyle ortaya çıkmasına hizmet ve yardım eden kişiye verilecek ceza üçte iki oranında indirilir.
İthali yasak olan eşyanın ülkeye sokulması suçu hariç, yukarıda tanımlanan suçlardan birini işlemiş olan kişi, etkin pişmanlık göstererek suç konusu eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı kadar parayı Devlet Hazinesine;
a) Soruşturma evresi (savcılık aşaması) sona erinceye kadar ödediği takdirde, hakkında bu Kanunda tanımlanan kaçakçılık suçlarından dolayı verilecek ceza yarı oranında,
b) Kovuşturma evresinde (mahkeme aşaması) hüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, hakkında bu Kanunda tanımlanan kaçakçılık suçlarından dolayı verilecek ceza üçte bir oranında indirilir. Büyükçekmece Avukat
D. KAÇAKÇILIK SUÇLARINDA NİTELİKLİ HALLER
Gümrük kaçakçılığıyla ilgili nitelikli haller 5607 Sayılı Kanun’un 4. Maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu suçların bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek ceza iki kat artırılır.
5607 sayılı Kanunda tanımlanan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Suçların, tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde veya yararına olarak işlenmesi halinde, ayrıca bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
Suçların, kaçakçılık fiillerini önlemek, izlemek, araştırmak ve soruşturmakla görevli kişiler tarafından veya meslek ve sanatın sağladığı kolaylıklardan yararlanmak suretiyle işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Suçların, belgede sahtecilik yapılarak işlenmesi halinde, ayrıca bu suçtan dolayı da cezaya hükmolunur.
Kaçakçılık fiillerini önlemek, izlemek ve araştırmakla görevli olup da bu Kanunda tanımlanan suçların işlenmesine kasten göz yuman kişi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur.
Kaçakçılık suçunun konusunu oluşturan eşyanın, Devletin siyasî, iktisadî veya askerî güvenliğini bozacak ya da çevre veya toplum sağlığını tehdit edecek nitelikte olması halinde, fiil daha ağır cezayı gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, verilecek hapis cezası on yıldan az olamaz.
Kaçak akaryakıt satışının, 3 üncü maddenin on dördüncü fıkrasında belirtildiği şekilde sabit ya da seyyar tank, düzenek veya ekipman kullanılarak gerçekleştirilmesi halinde verilecek cezalar iki kat artırılır.
E. Kaçakçılık Suçlarında Eşya Müsaderesi
Kaçakçılık suçlarında eşya müsaderesine ilişkin işlemlerde Türk Ceza Kanunu’nun 54. Maddesi uygulanır. TCK 54 gereğince eşya hakkında müsadere kararı verilebilmesi için eşyanın; iyiniyetli üçüncü bir kişiye ait olmaması, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılmaması, suçun işlenmesine tahsis edilmemesi, ya da suçun oluşumundan meydana gelmemesi gerekir.
Suçta kullanılan eşyanın müsadere edilmesinin işlenen suça nazaran daha ağır sonuçlar doğurması ve bu nedenle hakkaniyete aykırı olacağı anlaşıldığında, bu eşyanın müsaderesine hükmedilmeyebilir. Bu hüküm orantılılık ilkesiyle ilişkilidir. Bu durumda toplumda meydana gelen infialle eşyanın müsaderesi arasındaki orana bakılmaktadır. Eşyanın müsaderesi orantılılık ilkesi ve hakkaniyet gereği daha ağır sonuçlar ortaya çıkaracaksa eşya, müsadere edilmez. Yargıtay’ın bu konuyla ilgili pek çok kararı bulunmakta olup bu husus çoğu zaman gözden kaçırılmaktadır. Büyükçekmece Avukat
Kaçakçılık suçunda kullanılan taşıma aracının müsadere edilebilmesi için;
- Aracın zulalı olması (suçun işlenmesini kolaylaştıracak veya fiilin ortaya çıkmasını engelleyecek şekilde özel olarak hazırlanmış gizli tertibat içerisinde saklanmış veya taşınmış olması)
- Kaçak olduğu iddiasında bulunulan eşyanın, aracın yüküne göre miktar veya hacim bakımından tamamını veya ağırlıklı bölümünü oluşturması veya naklinin, bu aracın kullanılmasını gerekli kılması,
- Kaçak olduğu iddia olunan eşyanın Türkiye’ye girmesi veya Türkiye’den çıkması yasak veya toplum veya çevre sağlığı açısından zararlı maddelerden olması gerekmektedir.
Aracın müsadere edilebilmesi için yukarda sayılan şartlardan herhangi bir tanesinin bulunması halinde araç hakkında müsadere kararı verilebilir. Ancak aracın zulalı olmaması, eşyanın aracın yüküne göre hacim ve boyut itibariyle aracın ağırlıklı bölümünü oluşturmaması ve eşyanın toplum sağlığına zararlı maddelerden olmaması halinde araç hakkında müsadere kararı verilemez.