Şartlı Tahliye Nedir?
Şartlı tahliye, cezasının bir kısmını cezaevinde geçiren hükümlünün kalan cezasını cezaevi dışarısında tamamlamasını sağlayan infaz hukuku durumudur. Hükümlü dışarıda geçirdiği süreler içerisinde “şartlı” yani denetimlidir.
Şartlı Tahliye Nasıl Gerçekleşir?
Şartlı tahliyenin gerçekleşebilmesi için;
- Hükümlünün infaz süresini iyi halli olarak geçirmesi
- Cezasının bir kısmını infaz etmiş olması
- Mahkemenin şartlı tahliye onayı gerekir.
İyi Hal Kararı Nasıl Verilir?
İyi hal kararının verilmesinde mahkûmun cezaevi süresince gösterdiği davranışlar etkilidir. İnfaz kurumunda düzen ve güvenlik kurallarına uyma, yükümlülükleri yerine getirme, iyileştirme programları kapsamında mahkûmun topluma salınmaya hazır olup olmadığına dair verilen disiplin kararı gibi etkenler iyi hal kararının verilmesinde en önemli unsurlardır.
Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için mahkûmun kurumdaki infaz süresini iyi hâlli olarak geçirmesi gerekir (İnfaz Kanunu, m.107/1).
Tüm bunlarla birlikte hükümlü en geç altı ayda bir denetlemeye tabi tutulur.
İyi Hal Kararında Yetkililer Kimlerdir?
İyi hal kararının verilmesinde İdare ve Gözlem Kurulu yetkilidir.
İdare ve gözlem kurulu; kurum müdürünün başkanlığında, gözlem ve sınıflandırmadan sorumlu ikinci müdür, idare memuru, cezaevi tabibi, psikiyatrist, psikolog, sosyal çalışmacı, öğretmen, infaz ve koruma baş memuru ile kurum müdürü tarafından teknik personel arasından seçilen bir görevliden oluşur (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük, m.34/1).
İnfaz Kurumunda Geçirilen Süre Ne Kadar Olmalıdır?
İşlenen suça göre infaz kurumunda geçirilen süre ve şartlı tahliyenin gerçekleşmesi değişiklik gösterir.
Ağırlaştırılmış müebbet cezası olanlar otuz yıl, müebbet cezası olanlar yirmi dört yıl, süreli hapis cezalarında ise cezanın yarısı kadardır.
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a göre;
- Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
- Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
Şartlı Tahliyeden Yararlanamamak
Bazı durumlarda mahkumlar şartlı tahliyeden yararlanamazlar. Bu durumlar:
- İdam cezası hapis cezasına çevrilmesi
- Tekerrür hükümlerinin ikinci kez uygulanması durumunda
- 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun İkinci Kitap, Dördüncü Kısım, “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar” başlıklı Dördüncü Bölüm, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar” başlıklı Beşinci Bölüm, “Milli Savunmaya Karşı Suçlar” başlıklı Altıncı Bölüm altında yer alan suçlardan birinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz(5275 Sayılı Kanun, m.107/16).
Şartlı Tahliyenin Geri Alınması
Hükümlünün infaz kurumundan çıkıp denetim altında geçirdiği süre çok önemlidir. Bu süreçte gelişen durumlara göre şartlı tahliye kararı bozulabilir. Hükümlünün sosyal hayat içerisinde sergilediği davranışları, hâkimin kişiye yüklediği yükümlülükleri yerine getirip getirmediği ve şartlı tahliye süresince suç işleyip işlemediği kararın geri alınmasında etkileyici faktörlerdir.
Hükümlünün şartlı tahliye sürecinde işlediği suç para cezasına çevrilebiliyorsa şartlı tahliye kararı bozulmaz.
Şartlı Tahliye ile İlgili Yargıtay Kararları
Şartlı Tahliyenin Bozulması
Muhtelif suçlardan … 6. Asliye Ceza Mahkemesinin 30/07/1999 tarihli ve 1999/80 müteferrik sayılı kararı ile 22 yıl 38 ay hapis cezasına hükümlü …’ın, cezasının infazı sırasında, hükümlünün 4616 sayılı 23 Nisan 1999 Tarihine Kadar İşlenen Suçlardan Dolayı Şartla Salıvermeye, Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun gereğince tahliyesine dair Kayseri 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 30/01/2002 tarihli ve 2002/70 müteferrik sayılı kararını müteakip, hükümlünün denetim süresi içerisinde 17/11/2004 tarihinde işlediği ceza infaz kurumunda cep telefonu bulundurmak suçundan … 4. Asliye Ceza Mahkemesinin 24/11/2011 tarihli ve 2011/549 esas, 2011/728 sayılı kararı ile cezalandırıldığı ve bu kararın 20/01/2012 tarihinde kesinleştiğinden bahisle, şartlı tahliye kararının kaldırılarak ikinci suç tarihi olan 17/11/2004 tarihi ile bihakkın tahliye tarihi olan 29/04/2016 tarihleri arasındaki sürenin aynen infazına ilişkin infaz savcılığı talebinin reddine dair … 5. Asliye Ceza Mahkemesinin 29/03/2018 tarihli ve 1997/399 esas, 1997/545 sayılı ek kararına karşı yapılan itirazın reddine ilişkin mercii … 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 16/04/2018 tarihli ve 2018/440 değişik iş sayılı kararı ile ilgili olarak;
… 5. Asliye Ceza Mahkemesince 29/03/2018 tarihli ek kararında, hükümlünün henüz denetim süresi başlamadan koşullu salıverilme tarihi olan 23/12/2006 tarihinden önce 17/11/2004 tarihinde ikinci suçu işlediği ve koşullu salıverilmenin geri alınmasının şartları oluşmadığından bahisle talebin reddine karar verilmiş ise de;
Hükümlünün, 4616 sayılı 23 Nisan 1999 tarihine Kadar İşlenen Suçlardan Dolayı Şartla Salıverilmeye, Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanunun, 4758 sayılı Kanunla değişik ”Müebbet ağır hapis cezasına hükümlü olanların veya şahsi hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûm edilenlerin ya da aldıkları ceza herhangi bir nedenle şahsi hürriyeti bağlayıcı cezaya dönüştürülenlerin tabi oldukları infaz hükümlerine göre çekmeleri gereken toplam cezalarından on yıl indirilir. İndirim, verilen her bir ceza için ayrı ayrı değil, toplam ceza üzerinden bir defaya mahsus yapılır. Ancak bir kişinin muhtelif suçlarından dolayı cezaları ayrı ayrı tarihlerde verilmiş olsa bile, bu cezaların toplamı üzerinden yapılacak indirim on yılı geçemez. Birinci paragraf hükümlerine göre çekmeleri gereken toplam cezalarından on yıllık indirim yapıldıktan sonra ceza süresi dolmuş olanlar, iyi halli olup olmadıklarına bakılmaksızın ve istemleri olmaksızın derhal; toplam cezaları on yıldan fazla olanlar kalan cezalarını çektikten sonra şarta salıverilirler” şeklindeki 1/2. maddesi nazara alınarak, Kayseri 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 30/01/2002 tarihli ve 2002/70 müteferrik sayılı kararı ile 30/01/2002 tarihinde şartlı tahliye edildiği ve bu tarihten sonra 17/11/2004 tarihinde ikinci defa suç işlediğinden şartlı tahliye kararının geri alınarak talep gibi 17/11/2004 tarihi ile bihakkın tahliye tarihi olan 29/04/2016 tarihleri arasındaki sürenin aynen infazına ilişkin karar verilmesi gerektiği gözetilmeksizin itirazın kabulü yerine yazılı şekilde reddine karar verilmesinde isabet görülmediğinden bahisle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 309. maddesi uyarınca anılan kararın bozulması lüzumu Yüksek Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 14/09/2018 gün ve 94660652-105-33-7167-2018-Kyb sayılı yazılı istemlerine müsteniden Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının tebliğnamesi ile Dairemize ihbar ve dava evrakı gönderilmekle, incelenerek gereği düşünüldü;
TÜRK MİLLETİ ADINA
… 6. Asliye Ceza Mahkemesinin 30.07.1999 tarihli ve 1999/80 değişik iş sayılı içtima kararı uyarınca 22 yıl 38 ay hapis cezasına hükümlü …’ın, bu cezasının infazı sırasında 4616 sayılı Kanunun bir kısım maddelerinin Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi üzerine hükümlünün içtimaya konu her bir mahkumiyetinden dolayı infazı gereken cezasından ayrı ayrı 10 yıllık indirim yapılması gerektiği kanatiyle ceza infaz kurumunda geçirdiği süre de dikkate alınarak Kayseri 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 30/01/2002 tarihli ve 2002/70 müteferrik sayılı kararı ile infazının durdurularak tahliyesine karar verildiği, şartla tahliyesi yönünde verilmiş bir karar bulunmadığı, infaza ara verme kararı ile şartla tahliye kararının birbirinden farklı kararlar olduğu anlaşılmakla; hükümlü hakkında verilen infaza ara verme kararı şartla tahliye kararı olarak değerlendirilerek yapılan kanun yararına bozma isteminin yerinde olmadığı sonucuna varıldığından … 1.Ağır Ceza Mahkemesinin 16.04.2018 tarihli ve 2018/440 değişik iş sayılı kararına karşı yapılan kanun yararına bozma isteminin CMK’nin 309. maddesi uyarınca REDDİNE, dosyanın mahalline gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 18/01/2021 gününde oy birliğiyle karar verildi (Yargıtay 1. Ceza Dairesi Karar: 2021/189)