Bazı durumlarda işledikleri suçlardan dolayı kişilerin belirli haklarından yoksun bırakılmaları gerekebilir. Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi kapsamında uygulanabilen suçlu kişinin belirli haklardan yoksun bırakılma hükmünün tanımı, uygulandığı durumlar ve şartları ile ilgili tüm detayları bu yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Nedir?
Belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi kapsamında tanımı yapılmış bir durumdur. İşlediği suç dolayısıyla toplum ile arasındaki güvene dayalı ilişki zarar gören kişinin belirli bir süre dahilinde bazı haklarını kullanamaması anlamına gelir. Belli haklardan yoksun bırakılma durumu, suç işleyen kişinin tehlikelilik hali bulunduğu varsayımı üzerine alınan bir güvenlik tedbiridir. Belirli süre ile meslekten men edilme, sürücü belgesinin geri alınması gibi durumlar bu tedbire verilebilecek en basit örneklerdir.
Belirli haklardan yoksun bırakılma durumunun söz konusu olması için:
- İşlenen suçta kasıt unsurunun varlığı
- Mahkeme tarafından hapis cezasına hükmedilmesi
- Failin 18 yaşını doldurmuş olması gibi şartların oluşması gerekir.
Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Hangi Hallerde Gerçekleşir?
Mahkeme tarafından suçlu kişinin belirli haklardan yoksun bırakılması tedbirine üç farklı şekilde hükmedilebilir. Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinin 1. fıkrasına göre mahkumiyetin kanuni ya da zorunlu sonucu olarak suçu işleyen kişinin belli hakları kullanması yasaklanabilir. Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinin 5. fıkrasında ise bazı hak ve yetkilerin kötüye kullanılması sureti ile suç işlenmesi ile ilgili yaptırıma yer verilir. Suç işleme amacıyla kötüye kullanım söz konusu ise ilgili hak ve yetkilerin kullanımı belirli süreyle yasaklanabilir.
Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinin 6. fıkrasında, belirli haklardan yoksun bırakılmaya dair farklı bir duruma yer verilir. Buna göre mahkeme, bazı şartların gerçekleşmesi durumunda takdir hakkını kullanarak sanık ile ilgili olarak belli haklardan men edilme kararı verebilir. Mahkemenin takdir hakkını kullanarak belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakma kararı verebilmesi, ancak iki koşulda mümkündür. Bu koşulların ilki, sahip olunan meslek ya da sanatın zorunlu kıldığı dikkat ve özen yükümlülüklerinin kişi tarafından yerine getirilmemesidir. Diğeri ise trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılıktır.
Belirli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılmanın Şartları
Belirli haklardan yoksun bırakılma tedbirinin uygulanış biçimi, Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi uyarınca aşağıda sıralanan üç farklı kategoriye ayrılır:
1- Kanuni netice olarak infaz süresi ile sınırlı biçimde uygulanan hak yoksunluğu
2- Cezanın infazının sonrasında da belirli bir süre uygulanan hak yoksunluğu
3- Taksirli suçlar nedeniyle uygulanan hak yoksunluğu
Her bir uygulanış biçimi için farklı şartların oluşması gerekir. Örneğin; kanuni netice olarak infaz süresi ile sınırlı biçimde hak yoksunluğunun uygulanabilmesi için TCK madde 53 fıkra 5 ve 6’da belirtilen istisnai durumların oluşması şarttır. Cezanın infazının sonrasında da belirli bir süre uygulanan hak yoksunluğu özelinde suçun maddenin 1. fıkrasında belirtilen hak ve yetkinin kötüye kullanımı ile gerçekleşmesi koşulu mevcuttur. Taksirli suçlar nedeniyle uygulanan hak yoksunluğu içinse bir mesleği, sanatı icra etmenin ya da sürücü belgesine sahip olmanın beraberinde getirdiği dikkat ve özen yükümlülüklerinin uygulanmasında aykırılık nedeniyle bir suçun işlenmesi şartı aranır.
Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Belirli haklardan yoksun bırakılma hükmü, Türk Ceza Kanunu’nun 31. maddesinin uygulanması halinde geçerli olamaz. Benzer biçimde hapis cezası seçenek yaptırıma çevrildiği hallerde de 53. maddedeki yaptırımlardan söz edilemez. İlgili maddenin birinci ve beşinci fıkrası kasıtlı, altıncı fıkrası ise taksirli suçlarda uygulanır. Bu koşula ek olarak Türk Ceza Kanunu’nun 53/5 maddesinin uygulanabilmesi için iddianamede yer alması ya da sanığa ek savunma hakkı verilmesi gerekir. Aynı madde uygulanırken ayrıca yargılamaya konu olan hak ve yetki ile ilgili yasaklılığa karar verilebilir.
Akbulut Legal sayfamızdaki diğer hukuki makalelerimize bu linkten ulaşabilirsiniz.