Anonim Şirketlerde Pay Haczi

Anonim Şirketlerde Pay Haczi Nedir?

Anonim bir şirket, yasal zorunluluk bulunmamasıyla birlikte paylar üzerindeki hukuki muamelenin kolaylaşması açısından hisse senedi oluşturabilir. 

Hisse senedi oluştururken senette bulunması gereken unsurlar vardır. Bu unsurlar Türk Ticaret Kanunu’nun 487. maddesinde şöyle sıralanmıştır:

Pay senetlerinin; şirketin unvanını, sermaye tutarını, kuruluş tarihini, bu tarihteki sermaye tutarını, çıkarılan pay senedinin tertibini, bunun tescili tarihini, senedin türünü ve itibarî değerini, kaç payı içerdiğini belirtmesi ve şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır. Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.

Anonim şirketlerde iki tür hisse senedi bulunmaktadır.  

1. Nama Yazılı Hisse Senedi 

Nama yazılı hisse senetlerinde yukarıda sayılan hisse senedinde bulunması gereken unsurlara ilave olarak sahiplerinin adı ve soyadını veya ticaret unvanını, yerleşim yerini, pay senedi bedelinin ödenmiş olan miktarını da açıklaması gerekir.

Nama yazılı hisse senetlerinin üçüncü kişilere devri için ciro ve teslim zorunluluğu bulunur. 

1. Hamiline Yazılı Hisse Senedi

Hamiline yazılı hisse senetlerinin üçüncü kişilere devri için sadece teslim yeterlidir. 

Anonim Şirket Haczi

1. Hisse Senedi veya İlmühaber Çıkartmış Olan Anonim Şirketlerde Hisse Senedi Haczi

İlmühaber, anonim şirketlerce nama veya hamiline yazılı hisse senetleri yerine geçen ve geçici süreli çıkarılan senetlerdir. Nama veya hamiline yazılı senetler oluşturulduğunda ilmühaberler geçerliliğini kaybeder.  anonim şirket haciz

Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber çıkarılabilir. İlmühaberlere kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır (TTK, m.486). 

a) Halka Açık Olmayan Anonim Şirketlerde Hisse Senedi

Herhangi bir anonim şirketin nama veya hamiline yazılı hisse senedi çıkartması durumunda bu senetlerin ortaklardan birinin kişisel borçlarından dolayı haczi mümkündür. 

Bir şahıs şirketi devam ettiği sürece ortaklardan birinin kişisel alacaklısı, hakkını şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kâr payından ve şirket fesholunmuşsa tasfiye payından alabilir. Henüz bilanço düzenlenmemişse alacaklı bilançonun düzenlenmesi sonucunda borçluya düşecek kâr ve tasfiye payı üzerine haciz koydurabilir (TTK, m.133). 

Hisse senetleri borçluya teslim edilmişse icra müdürü, şirketten borçlunun sahip olduğu hisseleri haciz etmesini ya da şirket pay defterine haczin işlenmesini isteyemez. Hisse senetleri kıymetli evrak niteliği taşımaktadır. Bu yüzden fiilen haciz edilip muhafaza altına alınmaları gerekir. 

b) Halka Açık Anonim Şirketlerde Hisse Senedi Haczi 

Halka açık anonim şirket hissesinin borçluda bulunmasında herhangi bir sorun yoktur. Böyle bir durumda icra müdürü senetleri fiilen haciz ederek muhafaza altına alabilir. 

Senetlerin bankalarda açılan hisse senetlerinde olması durumunda ilgili bankaya haciz ihbarnamesi gönderilmelidir. 

c) Anonim Şirketin Hisse Senedi Yerine Geçmesi İçin İlmühaber Çıkarmış Olması Durumunda İlmühaberlerin Haczi

İlmühaberler nama veya hamiline yazılı olabilir. Her iki senet de evrak niteliği taşımakta oldukları sürece fiilen el konularak haciz edilebilirler.

2. Hisse Senedi veya İlmühaber Çıkartmamış Anonim Şirketler İçin Hisse Senedi Haczi

Ekonomik anlamda değeri olan, başka birine devri mümkün olan ve haciz edilmeyeceğine ilişkin yasal düzenleme bulunmayan hak ve alacakların haczi mümkündür. Bu kapsamda borçlu kimsenin anonim şirketteki senede bağlanmamış payı da haciz edilebilir.  anonim şirket haciz

Anonim Şirket Ortağının Kişisel Alacaklısının Şirketin Feshini Talep Etme Hakkı

Borçlunun alacaklısının şirketin feshini talep etmesi şirketlerin türüne göre farklılık gösterir.

• Kolektif ve Komandit Şirketler

Kolektif ve komandit şirketler için alacağını şirket ortağından elde edemeyen ya da şirketteki kâr payından tahsil edemeyen alacaklı altı ay öncesinden haber vermek ve hesap yılı sonu için hüküm ifade etmek şartıyla şirketin feshini istemeye hak kazanır. 

Bir ortağın kişisel alacaklısı, borçlunun kişisel mallarından ve 133’üncü madde gereğince şirketteki kâr payından alacağını alamazsa, tasfiye sonunda borçlu ortağa düşecek paya haciz koydurmaya ve altı ay önce ihbarda bulunmak ve hesap yılı sonu için hüküm ifade etmek üzere, şirketin feshini istemeye yetkilidir (TTK, m.249).

• Limited Şirketler

Kolektif ve komandit şirketlerde olduğu gibi limited şirketler için de alacağını şirket ortağından elde edemeyen ya da şirketteki kâr payından tahsil edemeyen alacaklı altı ay öncesinden ihbarda bulunmalıdır. 

• Anonim Şirketler

Anonim şirketlerde; limited, kolektif ve komandit şirketlerde olduğu gibi şirket ortağının kişisel alacaklısı şirketin fesih edilmesini talep edemez. 

Yargıtay Kararları

Alacağın Anonim Şirketten Tahsili

Yukarıda tarih ve numarası yazılı mahkeme kararının müddeti içinde temyizen tetkiki borçlu tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye gönderilmiş olup, dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve dosya içerisindeki tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp düşünüldü :
Alacaklı tarafından borçlu anonim şirket aleyhine kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibine başlandığı, takibin kesinleştiği, alacaklının talebi ile borçlu şirketin …Ticaret odası Ticaret Sicili Müdürlüğü’nde kayıtlı sermayesine ve hisselerine 10.11.2014 tarihinde haciz şerhi işlendiği, 14.01.2015 tarihinde de şirketin adresine gidilerek borçlu şirket sermayesi ve hisselerinin üzerine haciz konulduğunun pay defterine işlenmesi için talimat verildiği, borçlu şirket tarafından yapılan haciz işlemlerinin yasaya uygun olmadığından bahisle hacze ilişkin icra müdürlüğü işlemlerinin iptali talebiyle icra mahkemesine şikayet yoluna başvurulduğu, mahkemece istemin reddine karar verildiği anlaşılmaktadır.Şirketlere sermaye olarak konulabilecek malvarlığı değerleri TTK’nun 127. maddesinde belirtilmiş olup; aynı Kanunun 342. maddesinde de anonim şirketlerde üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurlarının ayni sermaye olarak konulabileceği, hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacakların sermaye olarak konulamayacağı belirtilmiştir. Sermaye koyma taahhüdü yerine getirilip sermaye şirket malı olduğunda, şirket borçlarından dolayı sermayenin türüne göre İİK’nun taşınmaz, taşınır, alacak vb.. haczine dair hükümler uygulanır. TTK’nun 543. maddesi uyarınca da anonim şirketin tasfiyesi halinde önce şirketin borçları ödenir ve pay bedelleri geri verilir. İlgili hüküm uyarınca şirket borçlarından dolayı alacaklıların şirketin tasfiye payını haczi mümkündür. anonim şirket haciz
6102 sayılı TTK’nun 133. maddesinin ikinci bendine göre alacaklılar sermaye şirketlerinde borçlulara ait olan senede bağlanmış veya bağlanmamış payların 09.06.1932 tarih ve 2004 sayılı İcra İflas Kanunu’nun taşınırlara ilişkin hükümleri uyarınca haczedilmesini ve paraya çevrilmesini isteyebilirler. Haciz istek üzerine pay defterine işlenir. Bu hüküm sermaye ve şirket hissesi haczinin İcra ve İflas Kanunu’na göre yapılması gerektiğini öngörmektedir. İcra ve İflas Kanunu’nun 94. maddesi senede bağlanmamış (Çıplak pay) anonim şirket hisselerinin nasıl haczedileceğini düzenlemektedir.İİK’nun 94/1. maddesinde açıkça; “…Anonim şirketlerde paylar için pay senedi veya pay ilmuhaberi çıkarılmamışsa, borçlunun şirketteki payı icra dairesi tarafından şirkete tebliğ olunarak haczedilir . Bu haczin şirket pay defterine işlenmesi zorunludur; ancak haciz şirket pay defterine işlenmemiş olsa bile şirkete tebliğ tarihinde yapılmış sayılır. ” hükmü yer almaktadır.Anonim şirketlerde hisse senedi çıkarılması zorunluluğu yoktur. Hisse senedi çıkarılmış ise, bu hisse senetleri, İİK’nun menkul mallarla ilgili haciz ve muhafaza hükümlerini düzenleyen 88. maddesi uyarınca icra müdürlüğünce haczedilebilir ve muhafaza altına alınabilir. Hisse senedi çıkarılmamış ise, borçlunun 3. kişi nezdinde bulunan ve henüz kıymetli evraka bağlanmamış hisse hakları, İİK’nun 94. maddesi gereğince icra dairesi tarafından şirkete tebliğ olunarak haczedilir. Bu haczin şirket pay defterine işlenmesi zorunludur;ancak haciz, şirket pay defterine işlenmemiş olsa bile şirkete tebliğ tarihinde yapılmış sayılır.
6102 sayılı TTK’nun 133. maddesinin ikinci bendine göre gönderme yapılan İİK’nun 94/1. maddesine göre anonim şirket payının haczi, alacaklıların borçlu şirket ortağının şirket payı ve hissesini haciz talebine ilişkin olup, doğrudan anonim şirketin borcundan dolayı ortakların pay ve hisselerinin haczi mümkün değildir.O halde mahkemece, borçlu şirketin isteminin kabulü ile usule uygun olmayan icra müdürlüğünün 10.11.2014 ve 14.01.2015 tarihli haciz işlemlerinin iptaline karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçeyle istemin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir.
SONUÇ : Borçlunun temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İİK’nun 366 ve HUMK’nun 428. maddeleri uyarınca (BOZULMASINA), peşin alınan harcın istek halinde iadesine, ilamın tebliğinden itibaren 10 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 09/11/2015 gününde oybirliğiyle karar verildi (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi Karar: 2015/27348).